|
Rusya Federasyonu Anayasası Değişikliği ile İlgili Açık İtiraz
ve Çağrı
Rusya Federasyonu Anayasası’na ilişkin 20 Ocak 2020 tarihinde
Duma’ya sunulan ve ilgili süreçlerini tamamlayarak 22 Nisan 2020
tarihinde halkoylamasına sunulması planlanan değişiklik
tasarısının bazı hükümleri kurumlarımız ve toplumumuz tarafından
derin endişe ile karşılanmıştır. Son yıllarda anadillerinin
seçmeli hale getirilmesi gibi yasalar ve uygulamalar ile kendini
gösteren antidemokratik merkeziyetçi yaklaşımın bu değişiklik
ile anayasaya taşınması, Rusya Federasyonu bünyesinde yaşayan
halkların ve başta Çerkesler olmak üzere bu halkların Rusya
dışında yaşayan soydaşlarının tepkisine yol açmıştır.
Öncellikle Duma’da tasarıya eklenen 68. Maddeye ilişkin
değişiklikte yer alan “Rusya Federasyonu’nun devlet dili, onun
bütün topraklarında, Rusya Federasyonunun eşit haklara sahip çok
uluslu birliğine dahil olan, devlet-kurucu halkın dili olarak
Rusçadır” ifadesi insan haklarına ve hukuka aykırıdır. Bu
düzenleme ile anayasal olarak hem Rus halkı yegane
“devlet-kurucu halk” olarak tanımlanarak diğer halklardan üstün
bir konuma getirilmekte; hem de zaten resmi dil olan Rusça diğer
halkların dillerinin üstünde asli bir konuma taşınırken diğer
diller tali bir konuma indirgenmektedir.
68. Madde üzerinde yapılacak yukarıdaki değişiklik, federatif
devlet yapısı ile çeliştiği gibi, ilk cümlesinde devletin
meşruiyetini “Biz, Rusya Federasyonu’nun çok-uluslu halkı...”
diyerek Rusya Federasyonu’ndaki tüm halklara dayandıran Rusya
Federasyonu Anayasası’na da aykırıdır. Halkların eşitliği ve
federatif yaklaşım bu anayasa hükmü ile büyük ölçüde ortadan
kaldırılmakta, Rus halkı diğer halklara karşı “eşitler arasında
daha eşit” bir konuma “de jure” olarak taşınmaktadır. Bu
düzenleme Evrensel İnsan Hakları Hukukunun temel normları
arasında yer alan ayrımcılık yasağına aykırıdır. Rus halkı
dışındaki halklar için asimilasyoncu bir kanuni zemin oluşturma
potansiyeline sahiptir.
Değişiklik tasarısına yine Duma’da eklenen 69. Madde değişikliği
hükmünde, yurtdışındaki soydaşların korunması konusunda
“Rusya-geneli kültürel kimliğe” (общероссийской культурной
идентичности) yapılan referans ile milyonlarca Çerkes, Kalmuk,
Tatar ve diğer halkların mensupları dışlanmakta ve hatta tahkir
edilmektedir.
Metinde devletin egemenliğine ilişkin 67. Maddede yapılan
değişiklik ile, bin yıllık Rus tarihinin anayasaya eklenmesi,
dogmatik bir resmi tarihin ortaya çıkması ve açıkça tartışılıp
bilimsel yöntemlerle araştırılması gereken Çerkes Sürgünü ve
Soykırımı başta olmak üzere pek çok konunun üstünün kanunla
örtülmesi tehlikesini barındırmaktadır.
Anayasa değişikliğinin evrensel hukuk ve insan hakları alanında
büyük bir geri adım niteliği taşıyan bir diğer düzenlemesi de
“uluslararası anlaşmaların Rusya Federasyonu vatandaşlarının
özgürlüklerini kısıtlamadığı sürece geçerli olması” hükmünü
getirmesidir. Genel olarak tüm Rusya Federasyonu
vatandaşlarının, özel olarak da nüfusu daha az olan halkların
mensuplarının ve bu bağlamda Kuzey Kafkasya’daki
Cumhuriyetlerimizin vatandaşları ile anavatanlarına dönüş yapan
soydaşlarımızın yaşadıkları sorunların çözümünde başvurdukları
uluslararası hukuk ve insan hakları mekanizmalarının etkinliği
fiilen ortadan kaldırılmaktadır.
Tarihsel olarak dönüm noktası sayılabilecek bu süreçte özellikle
kurumlarımız, akademisyenlerimiz, sanatçılarımız ve aydınlarımız
ile Rusya Federasyonu'nun demokratik kuruluşlarını ve
vatandaşlarını sorumlu davranmaya çağırıyoruz.
Mahzurlarını yukarıda sıraladığımız bu değişikliklerin Rusya
Federasyonu’nda yaşayan Rus halkı dahil hiçbir halkın çıkarına
olmayacağına, federatif devletin barış içinde bir arada yaşama
ülküsü ve tarihsel deneyimi ile uyuşmadığına, dışlanma ve
zorlanma ile dil ve kimliğinden soyutlanan toplumlardaki bazı
bireylerin reaksiyonel davranışlara yönelme riskine işaret
ediyoruz.
Rusya Federasyonu kurumlarını ve vatandaşlarını insan haklarına,
hukuka ve eşitliğe dayalı demokratik federatif yapının korunması
ve güçlendirilmesi yönünde çalışmaya davet ediyoruz. Rusya
Federasyonu’nun taraf olduğu uluslararası sözleşmelere de açık
aykırılıklar içeren bu değişikliklere ilişkin, başta anayasa
değişiklikleri konusunda özel olarak yetkili olan Avrupa Konseyi
Venedik Komisyonu olmak üzere, tüm uluslararası kuruluşları
demokrasiyi, azınlık haklarını ve insan haklarını korumak üzere
inisiyatif almaya çağırıyoruz.
Diasporadaki Çerkes örgütleri olarak, Rusya Federasyonu
halklarının Diasporadaki kişi ve kurumlarını, federatif devletin
ilkeleriyle bağdaşmayan tekçi uygulamalara ve kazanılmış
hakların geri alınmasına yol açabilecek antidemokratik anayasa
değişikliğine karşı açıkça HAYIR demeye çağırıyoruz.
İmzacı kuruluşlar:
1- Kafkas Dernekleri Federasyonu
2- Çerkes Vatana Dönüş Örgütü (Circassian Repatriation
Organisation) -Kanada
3- Adana Çerkes Kültür Derneği
4- Adıge(Çerkes) Dili Ve Edebiyatı Derneği –Düzce
5- Adıge Düşünce Derneği – Düzce
6- Afşin Kafkas Kültür Derneği
7- Antalya Çerkes Derneği
8- Arıkbaşı Köyü Kafkas Derneği
9- Aydın Kuzey Kafkas Kültür Derneği
10- Balıkesir Adıge - Çerkes Kültür Derneği
11- Bandırma Kuzey Kafkas Kültür Derneği
12- Biga Kafkas Kültür Derneği
13- Bodrum Çerkes Kültür Derneği
14- Bolu Kafkas Derneği
15- Bozüyük Kuzey Kafkas Kültür Derneği
16- Bursa Çerkes kültür Derneği
17- Ceyhan Kuzey Kafkas Kültür Eğitim Derneği
18- Çerkes Derneği / Ankara
19- Çerkezköy Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği -
Tekirdağ
20- Çerkes Kültür Evi Derneği
21- Çorlu Kuzey Kafkas Çerkes Derneği - Tekirdağ
22- Çorum Kafkas Derneği
23- Denizli Kafkas Kültür Derneği
24- Düzce Adıge Kültür Derneği
25- Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
26- Gaziantep Kafkas Derneği
27- Gebze Kuzey Kafkas kültür derneği
28- Göksun Çerkes Kültür Derneği
29- Gönen Kafkas Kültür Derneği
30- Güneşli Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
31- Hamamözü Çerkes Derneği
32- İlkkurşun Kafkas Kültür Dayanışma Ve Yardım Derneği- İzmir
33- İnegöl Çerkes Kültür Derneği
34- İstanbul Birleşik Kafkasya Derneği
35- İstanbul Kafkas Kültür Derneği
36- İzmir Çerkes Kültür Derneği
37- Kafdağı Eğitim ve Kültür Derneği
38- Kafkas Çerkes Derneği
39- Kahramanmaraş Kafkas Kültür Derneği
40- Karacabey Kuzey Kafkasya Kültür Derneği
41- Karadeniz Ereğli Kafkas Kültür Derneği
42- Kayseri Kafkas Derneği
43- Kiçir Adıge Derneği
44- Kocaeli Kafkas Derneği
45- Konya Çerkes Derneği
46- Köprübaşı Köyü Adıge Kültür Evi Derneği - Düzce
47- Kütahya Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
48- Ladik Çerkes Derneği
49- Manisa Kafkas Derneği
50- Mersin Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
51- Mustafakemalpaşa Çerkes Kültür Derneği
52- Nazilli Kafkas Derneği
53- POY-DER Poyrazlı Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
54- Reyhanlı Çerkes Derneği-Adığe Khase
55- Sadiye Köyü Derneği - Mersin
56- Sakarya Kafkas Kültür Derneği
57- Samsun Birleşik Kafkasya Derneği
58- Samsun Çerkes Derneği
59- Silivri Kuzey Kafkas Kültür Derneği
60- Sinop Kafkas Derneği
61- Sivas Kuzey Kafkas Kültür Derneği
62- Soma Kafkas Kültür Derneği
63- Söke Kafkas Derneği
64- Sungurlu Kafkas Kültür Derneği
65- Susurluk Kafkas Derneği
66- Şarkışla Kafkas Derneği
67 Tokat Çerkes Derneği
68- Turhal Kafkas Kültür Derneği
69- Uzunyayla Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği -İstanbul
70- Uzunyayla Kültür Ve Dayanışma Derneği -Kayseri
71- Vezirköprü Kafkas Kültür Derneği
72- Yalova Çerkes Birliği Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
73- Yavu Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (YAVU-DER) - Sivas
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
УРЫСЕЙ ФЕДЕРАЦЭМ И КОНСТИТУЦЭ ЗЭХЪУЭКIЫНЫГЪЭМ ТЕУХУА ДЕКЛЕРАЦЭМ
МЫАРЭЗЫ КЪЫХУЭДЖЭНЫГЪЭ
Урысей Федерацэ Конституцэм теухуауэ 2020 гъэ щIышылэм и 20 м
Думам хурагъэхьу, ар и гъуэ нэсу 2020 Мэлыжьыхьым и 22 м
цIыхубэм и пащхьэм иралъхьэну ягъэхьэзыра проектым щыщу
языныкъуэ унафэхэм ди цIыхубэри, абы я зэгухьэныгъэхэри
егъэгумэщI. Иужьырей илъэсхэм анэдэлъхубзэхэр Факультативнэ
зэращIам ещхь хабзэншагъэхэр къэзыгъэлъагъуэ Антидемократическэ
щытыкIэхэр иджырей зэхъуэкIыныгъэхэмкIэ конституцэм
зэрыхагъэхьэр, Адыгэр ипэ иту Урысей Федерацэм хэт лъэпкъхэр,
ахэм я лъэпкъэгъуу хамэ къэралхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэри
игъэгумэщIащ.
Абыхэм я лъэпкъэгъуу 68. пкъыгъуэм теухуа зэхъуэкIыныгъэхэм хэт
«Урысей Федерацэм и къэралыбзэр, абы и щIыналъэ псоми
зэхуэдэныгъэ яIэу щыпсэун хуейуэ щыт лъэпкъхэм, къэралыр зейр,
къэралыр зыухуа лъэпкъым и бзэр Урысыбзэращ.» жыхуиIэр цIыху
хуитыныгъэми хабзэми къезэгъыркъым.Мыпхуэдэ зэгъэзэхуэжыкIэр,
урыс конституцэмкIэ къапщтэу щытмэ, Урыс лъэпкъым щхьэ, «и
закъуэ къэралыр зыухуа лъэпкъ» щыжиIэм адрей лъэпкъхэм нэхърэ
нэхъыщхьэу къелъытэ; икIи Урысыбзэр адрей бзэхэм нэхърэ нэхъ
хэIэтыкIауэ, Урысыбзэр тепщэ ищIкIэрэ адрей бзэхэр иреудыхыр.
Мыпхуэдэ зэгъэзэхуэжыкIэр федеративнэ зы къэралми езэгъкъым. И
япэ псалъэухам «Дэ У Ф ис лъэпкъ псори къызэщIэзыубыдэ»
жиIэкIэрэ Урысей Федерацэм ис лъэпкъыухъуар къызэщIэзыубыдэ и
конституцэми езэгъыркъым. Лъэпкъхэм я зэхуэдэныгъэр, Федеральнэ
еплъыкIэ тэмэмыр мы иджырей конституцэ зэгъэзэхуэжыкIэм екъутэ.
Урыс цIыхубэр адрей лъэпкъхэм нэхърэ зэхуэдэныгъэ и лъэныкъуэкIэ
къыхегъэщхьэхухыкI, абии адрей лъэпкъхэр хэзыгъэшыпсыхьыжын зы
хабзэ потенциалыу къоувыр. Мы зэгъэзэхуэжыкIэр Дунейпсо ЦIыху
Хуитыныгъэ Хабзэхэм хэт зэхуэдэныгъэми езэгъыркъым.
Зэхъу пр Думам щых-хьэ 69 пкъыгъуэм Урысей псом и щэнхабзэм хамэ
къэрал щыIэ Черкес (Адыгэ) Калмыкъ, Татар адрей Урысей къэухьым
хиубыдэхэр хэтыххэкъым, уеблэмэ ахэр иреудых, егъэлъахъшэ.
Проектым иджыри хэтщ къэралым и щхьэхуитыныгъэм теухуауэ 67.
пкъыгъуэм ящIа зэхъуэкIыныгъэмкIэ илъэс мин хъу Урыс тхыдэр
конституцэм зэрыхагъэхьар догматическэу зы тхыдэу утыкум
къызэрихьар, адэкIэ щIэныгъэ и лъэныкъуэкIэ наIуэу къэпщытапхъэ
Адыгэр и хэкум зэрырахуар, лъэпкъ гъэкIуэд зэращIар япэ иту темэ
куэдыр хабзэ ицIэу хабзэншагъэкIэ щIэзыхъумэ зы Iуэху шынагъуэ
хэлъщ мы проектым. Конституцэ зэхъуэкIыныгъэм дунейпсо хамзэми,
цIыху хуитыныгъэхэми емызэгъыу щыт адрей зрагъэзэхуами, «дунейпсо
зэгурыIуэныгъэхэм Урысейм и цIыхухэм я хуитыныгъэр димыкъузэу
щытмэ пхыкIыну» жиIэу унафэ къызэрихьырщ. Къапщтэу щытмэ Урысей
Федерацэм и цIыху псори, Республикэхэм, хэхауэ бжыгъэкIэ адрей
лъэпкъ нэхъ мащIэхэм щыщыу хамэ къэрал щыпсэухэр, абы ехьэлIауэ
Ищхъэрэ Кавказым щыIэ Республикахэм, я хэкум зыгъэзэжахэм я
проблемэхэр зэфIэхынымкIэ зыбгъэдэхьэ дунейпсо хабзэ, цIыху
хуитыныгъэхэм мы Iуэхум теухуа я къарури мэкIуэщI.
Тхыдэм теухуауэ къапщтэмэ мы Iуэхур щIэдзапIэу жыпIэ хъунущ, ди
зэгухьэныгъэхэр, ди тхакIуэхэр, ди гъуазджэм и лэжьакIуэхэр
къыхудоджэ мы Iуэхугъэхэм цIыхубэхэм жэуаплыныгъэ хуаIэу щытыну.
Мы къеттхэкIа зэхъуэкIыныгъэ мыхъуахэм Урысейм щыпсэу дэтхэнэ зы
цIыхуми и сэбэпынагъ хэлъкъым. Урысей Федерацэм и къэрал
лэжьапIэхэм, и цIыхубэхэм, цIыху хуитыныгъэхэм, хабзэм,
зэхуэдэныгъэм езэгъ федеративнэ демократическэ хъумэным, абы
зегъэужьын и лъэныкъуэкIэ жэуап яхьыну къыхудоджэ.
(ЗэзыдзэкIар Емуз Баязытщ)
Iэпэ щIэзыдзахэр: KAYNAK :
KAFFED.ORG |
