VEDAT ÖZDAN /
Niceliksel
sıkılaşma sinyali yeni bir küresel finansal katliama sebep
olabilir mi?
ABD ekonomisinin toparlanması ve Çin ekonomisinin yavaşlaması,
hem gelişmiş, hem de yükselen piyasa ekonomisi ülkelerini, ani
ve sert fiyatlamalara yol açarak olumsuz etkiliyor. Geçen hafta
olduğu gibi küresel yatırımcıların büyük paralar kaybetmesine
neden oluyor.
Katliam (carnage) diyoruz, çünkü Kara Cuma ve Kara Pazartesi
günlerinde küresel hisse senetleri portföyü iki günde tam 5
trilyon dolar, yani Japonya ve Türkiye GSYHsı toplamı kadar
değer kaybetti.
Peki, mekanizma nasıl çalışıyor?
Çinin yavaşlaması petrol ve kıymetli madenler dâhil emtia
fiyatlarını düşürüyor. Fiyat düşüşü, emtia ihracatına dayalı
olarak büyüyen ekonomilerin büyüme oranlarını aşağıya çekiyor.
Tasarruf açıklarının artması; bu ülkeleri dış borçlanmaya
zorluyor, para birimlerinin dolara karşı değer kaybetmesine ve
tahvil faiz oranlarının yükselmesine yol açıyor. Misal Rusya,
Suudi Arabistan, Kanada, Güney Afrika, Avustralya
Çinin yavaşlaması dış âlemden daha az ithalat yapmasına neden
oluyor. Bundan hem gelişmiş, hem de yükselen piyasa ekonomileri
olumsuz etkileniyor. Misal Almanya Çine daha az Mercedes, BWM,
Audi; İsviçre daha az Rolex, Patek Philippe, Franck Muller;
İtalya daha az Gucci, Armani, Zegna; Fransa daha az Henri Jayer
Richebourg Grand Cru, Le Pin, Petrus, vesaire ihraç ediyor.
Keza, yükselen piyasa ekonomileri Çine daha az emtia ihraç
ediyor. Misal Brezilya daha az bakır; Rusya daha az alüminyum;
Avustralya daha az demir cevheri ve kömür; Meksika daha az çelik
ve gümüş; Güney Afrika daha az altın ve elmas; Suudi Arabistan
daha az petrol; Katar daha az doğal gaz ihraç ediyor.
Daha az ihracat, daha az büyüme demektir.
Ekonomisi yavaşlarken Çinin devalüasyon yapması yukarıdaki
etkileri güçlendiriyor.
ABD ekonomisinin toparlanması doların güçlenmesine; güçlü dolar
yuanın değer kaybetmesine yol açıyor. Bu durum, Çine ihracata
bağımlı hale gelmiş ülkelerin büyüme hızlarını azaltıcı etkiyi,
tıpkı Çinin devalüasyon yapmasında olduğu gibi daha da
güçlendirici etki yapıyor.
Fedin faiz artırım sürecine girmesi doların güçlenmesine neden
olarak yukarıdaki etkileri hem hızlandırıyor, hem de daha da
güçlü hale getiriyor.
Çinin yavaşlaması, devalüasyon yapması, doların güçlenmesi ve
Fedin faiz artırım sürecine girmesi, dolar dış borcu fazla olan
yükselen piyasa ekonomisi ülkelerde dış borç rakamının ulusal
para birimi cinsinden değerinin artmasına, para birimlerinin
dolar karşısında hızla değer kaybetmesine ve faiz oranlarının
yükselmesine yol açıyor. Misal Türkiye, Arjantin, Rusya,
Endonezya, Malezya
Çinde kredi genişlemesi, özel yatırımların düzeyi, gayrimenkul
sektörünün içinde bulunduğu durum ve menkul kıymet
borsalarındaki durdurulmayan düşüş, herkesi çok ürkütüyor.
Özellikle gayrimenkul sektörünün dolar borcu, bu nedenle de kur
riski çok yüksek. Ani bir türbülansın, zincirleme bir
reaksiyonla Çini ve dolayısıyla dünya ekonomisini 2008
yılındakinden daha büyük bir krize sürükleyebileceği kaygısı
var. Korkulan bu olduğu için ani ve sert fiyatlamalar yaşıyoruz
ve her şeyin rengi adeta bir küresel finansal katliam yaşanmış
gibi birdenbire kırmızıya dönebiliyor.
Fedin eylül ayındaki toplantısında faiz artırımı yapması
bekleniyor. Artık niceliksel gevşeme dönemi kapanıyor ve
niceliksel sıkılaşma (quantitative tightening) dönemi başlıyor.
Bugün öğleden sonra ABDde istihdam raporu gelecek. Şu gerçeği
akıldan çıkarmamak lazım: Fed dünya merkez bankası gibi konuşur,
ama para politikasını ABD ekonomisinin çıkarlarına göre ayarlar.
Tarım dışı istihdam verisi çok kötü gelirse ki bu düşük ihtimal,
Fedin eylül ayında faiz artırma ihtimali azaldı düşüncesiyle
pozitif, ama geçici fiyatlamalara şahit olacağız. Dikkat düşük
ihtimal dedik! Şayet veri beklendiği gibi gelirse, gelecek hafta
yine her şeyin rengi kırmızıya dönüşebilir.
Hatırlatalım: 1971 yılında Nixon yönetimi doların altına
bağlılığını sona erdirdikten sonra yapılan G10 toplantısında ABD
Hazine Bakanı John Connally şunu söylemişti:
Dolar bizim paramız, ama sizin sorununuzdur.
Kaynak : http://t24.com.tr/ |